Krajowa regulacja przewozu międzynarodowego

Przepisy krajowe regulują przewóz towarów i osób trzecich w ustawie z dnia 6 września 2001 o transporcie drogowym. Akt ten zawiera normy związane z krajowym i międzynarodowym przewozem (płatnym i bezpłatnym), a także porusza następujące kwestie:

• zasady działania Inspekcji Transportu Drogowego,
• odpowiedzialność za naruszenie obowiązków lub warunków przewozu drogowego,
• zasady i tryb wyznaczania dworców, w których jest udzielana pomoc osobom niepełnosprawnym i osobom o ograniczonej sprawności ruchowej,
• zasady ochrony pasażerów.

Według art. 4 ust. 2 ww. ustawy, międzynarodowy transport drogowy to (…) podejmowanie i wykonywanie działalności gospodarczej w zakresie przewozu osób lub rzeczy pojazdami samochodowymi, za które uważa się również zespoły pojazdów składające się z pojazdu samochodowego i przyczepy lub naczepy, przy czym jazda pojazdu między miejscem początkowym i docelowym odbywa się z przekroczeniem granicy Rzeczypospolitej Polskiej (…).

Kwestie związane z prawem przewozowym w odniesieniu do przewozu międzynarodowego zawiera również ustawa z dnia 15 listopada 1984 roku Prawo przewozowe. W akcie tym udostępniono regulacje przewozu osób i towarów, wykonywanego odpłatnie na podstawie umowy przez uprawnionych do tego przewoźników. Dotyczy także przepisów międzynarodowych, gdy umowa międzynarodowa nie stanowi inaczej. Prawo przewozowe uwzględnia przede wszystkim postanowienia związane z:

- przewozem osób i przesyłek bagażowych,

- przewozem przesyłek towarowych,

- zabezpieczeniem roszczeń i likwidacji przesyłek,

- odpowiedzialności przewoźnika za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy przewozu osób oraz przesyłek,

- odpowiedzialności przewoźnika i ustalania stanu przesyłki,

- dochodzenia roszczeń na drodze sądowej,

- zasad wyliczania odszkodowania.

Nie uwzględnia jednak transportu morskiego czy lotniczego, gdyż te aspekty zostały omówione w innych ustawach.

Przewóz międzynarodowy stanowi więc bardzo rozległą dziedzinę prawa. Szczególne znaczenie mają w nim przepisy normatywne, a także umowy między stronami. Aby sporządzić umowę o transgraniczny przewóz towarów, warto zasięgnąć pomocy kancelarii prawnej specjalizującej się w tworzeniu i opiniowaniu kontraktów.

 

Start działalności przewoźnika – jakie przepisy są ważne?

Jeszcze inna ważna kwestia to rozpoczęcie działalności przewoźnika międzynarodowego. Ten aspekt również został uregulowany prawnie.

Przede wszystkim przewoźnik jest zobowiązany do uzyskania licencji wspólnotowej wydawanej na wniosek przez Głównego Inspektora Transportu Drogowego, wydawanej na mocy decyzji administracyjnej. Otrzymanie decyzji trwa około miesiąca, szczególnie wtedy, gdy do wniosku dołącza się komplet potrzebnych dokumentów. Do uzyskania licencji wspólnotowej należy uzyskać również zezwolenie na wykonywanie zawodu przewoźnika drogowego.

Wniosek do Inspektora Transportu Drogowego musi zawierać następujące elementy:

- oznaczenie przedsiębiorcy, jego siedziba, adres lub miejsce zamieszkania,

- adres siedziby przedsiębiorcy w państwie członkowskim stosownie do wymagań rozporządzenia nr 1071/2009,

- informacja o wpisie w CEIDG albo numer wpisu w KRS, jeżeli są wymagane,

- numer NIP,

- określenie rodzaju transportu drogowego,

- określenie rodzaju i liczby pojazdów samochodowych, które przedsiębiorca będzie wykorzystywał do wykonywania transportu drogowego,

- dane osoby zarządzającej transportem stosownie do wymagań rozporządzenia nr 1071/2009,

- określenie liczby wypisów z zezwolenia na wykonywanie zawodu przewoźnika z licencji wspólnotowej,

- określenie czasu, na jaki ma zostać udzielona licencja wspólnotowa.

Całość musi zostać uzupełniona o liczne załączniki, w tym tzw. certyfikat kompetencji zawodowych. Dokument ten jest wydawany przez specjalną komisję po zdanym egzaminie. Zaświadcza on, że dana osoba posiada kompetencje do prowadzenia działalności gospodarczej w zakresie transportu drogowego. Certyfikat jest wydawany osobie, która zarządza transportem i jest odpowiedzialna za organizację operacji logistycznych. Katalog zwolnień podmiotowych z egzaminu kompetencji znajduje się w artykule 37 ustawy o transporcie drogowym.

Poza tym przedsiębiorcy rozpoczynający taką działalność, muszą wykazać, że są w sytuacji finansowej pozwalającej na realizację takiego zamierzenia gospodarczego. Zazwyczaj polega to na okazaniu polisy OC przewoźnika, ale organ administracyjny uwzględnia też gwarancję bankową. Czasem forma organizacyjno-prawna firmy wymaga także sporządzenia sprawozdania finansowego, które również należy załączyć do wniosku.

Oprócz tego przedsiębiorca jest zobowiązany do wykazania, iż posiada prawo do dysponowania tzw. bazą eksploatacyjną, przy czym nie musi być to koniecznie prawo własności. Baza eksploatacyjna to miejsce, które umożliwia prowadzenie działalności transportowej w sposób ciągły i zorganizowany. Kolejna ważna kwestia to załączenie do wniosku wykazu pojazdów przeznaczonych do wykonywania usług transportowych oraz przedłożenie zaświadczenia o niekaralności. Ostatni z wymienionych dokumentów poświadcza dobrą reputację przedsiębiorcy i dowodzi, że nie był karany za umyślne, poważne przestępstwa z zakresu ruchu drogowego, transportu, praw pracowniczych, prawa handlowego i upadłościowego.

 

Opłaty administracyjne

Uzyskanie uprawnień i licencji na wykonywanie zawodu przewoźnika międzynarodowego wymaga uiszczenia opłat administracyjnych:

- opłaty za udzielenie zezwolenia na wykonywanie zawodu przewoźnika drogowego w wysokości 1000 zł (koszt każdego wypisu to 110 zł),

- opłaty za udzielenie licencji wspólnotowej zależy jednak od czasu, na jak jest ona przyznawana: licencja na czas do 5 lat to koszt 4000 zł (koszt wypisu 440 zł), a licencja na dłuższy czas (do 10 lat) to koszt 8000 zł (koszt wypisu 880 zł).

Przedsiębiorcy, którzy nie posiadają zezwolenia i ubiegają się o nie łącznie z licencją wspólnotową, muszą uregulować obie te opłaty. Do sfinalizowania formalności administracyjnych warto zatrudnić kancelarię prawną, która zajmuje się kwestiami związanymi z przewozem transgranicznym.

Oprócz prawa przewozowego i ustawy o transporcie drogowym, warto pamiętać też o innych aktach prawnych: ustawie o czasie pracy kierowców z dnia 16 kwietnia 2004 roku, ustawie prawo o ruchu drogowym z dnia 20 czerwca 1996 roku, czy ustawie o przewozie towarów niebezpiecznych z dnia 19 sierpnia 2011 roku, a także przepisach wykonawczych, które były wydawane w celu doprecyzowania rozmaitych zagadnień związanych z prawem transportowym.

 

Przepisy międzynarodowe

W przypadku aktów prawnych Unii Europejskiej, szczególne znaczenie mają:

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1071/2009 z dnia 21 października 2009 roku ustanawiające wspólne zasady dotyczące warunków wykonywania zawodu przewoźnika drogowego – określa warunki, jakie musi spełnić przedsiębiorca, aby móc wykonywać zawód przewoźnika drogowego w Unii Europejskiej. Akt ten zawiera też też pojęcie "zarządzającego transportem" i minimalne wymagania związane z siedzibą, dobrą reputacją oraz zdolnością finansową przedsiębiorcy. Poza tym wprowadza kompetencje organów krajowych do zawieszenia lub cofnięcia licencji oraz kontroli przewoźników drogowych.

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) 1072/2009 z dnia 21 października 2009 roku ustanawiające wspólne zasady dostępu do rynku międzynarodowych przewozów drogowych - reguluje świadectwo kierowcy i licencję wspólnotową oraz warunki odmowy wydania i cofnięcia takich pozwoleń.

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) 2020/1054 z dnia 15 lipca 2020 roku – czyli dość nowe przepisy, modyfikujące dotychczas obowiązujące regulacje związane z maksymalnym, dziennym i tygodniowym czasem prowadzenia pojazdu. Zawierają także przepisy dotyczące minimalnych przerw, dziennego i tygodniowego odpoczynku, czy określania lokalizacji pojazdów za pośrednictwem tachografów.

Z kolei najważniejsze umowy międzynarodowe regulujące pracę przewoźników międzynarodowych, to:

Konwencja TIR z 14 listopada 1975 roku (franc. Transport International Routier) – to uproszczenie procedur celno-granicznych podczas międzynarodowego przewozu towarów poprzez zaniechanie pobrania zabezpieczenia należności celno-podatkowych i przygotowywania dokumentacji celnej. Aby skorzystać z tego uproszczenia, przewoźnik musi legitymować się karnetem TIR (niebieska tablica z białym napisem) i posiadać tzw. świadectwo uznania. Procedura TIR nie może być stosowana do przewozu alkoholu oraz wyrobów tytoniowych.

Konwencja dotycząca odprawy czasowej z dnia 26 czerwca 1990 roku – zgodnie z tą konwencją, każda strona może uzależnić odprawę czasową towaru od przedstawienia dokumentu celnego ATA lub CPD w trybie zwykłym lub uproszczonym oraz od wpłaty odpowiedniego zabezpieczenia. Znajdują się niej również reguły dotyczące wywozu m.in. zwierząt, środków transportu, kontenerów, palet i opakowań.

Konwencja o umowie międzynarodowego przewozu towarów (CMR) z 19 maja 1956 rok – mówi m.in. o tym, że szczegółowe warunki przewozu towarów powinny być regulowane w liście przewozowym. List, w przypadku braku pisemnej umowy, zastępuje treść porozumienia między stronami. Konwencja uwzględnia też odpowiedzialność przewoźnika międzynarodowego za transportowany towar.

Konwencja o wspólnej procedurze tranzytowej (WPT) z dnia 20 maja 1987 roku – zawiera prawa i obowiązki umawiających się stron oraz organów celnych w tranzycie. Wprowadza w formie zasady elektroniczny system tranzytowy i możliwość zastosowania postępowań uproszczonych przez interesariuszy. Na mocy tej konwencji, po spełnieniu warunków towary mogą być składowane, wysyłane dalej lub przeładowywane bez względu na rodzaj i pochodzenie.

Umowa europejska dotycząca międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych (ADR) z dnia 30 września 1957 roku – znajdują się w niej powszechnie obowiązująca klasyfikacja towarów niebezpiecznych (13 grup podzielonych pod kątem dominujących zagrożeń) oraz procedury celne i nadawcze. Uwzględnia również przepisy dotyczące opakowań i ich badań oraz warunki załadunku, przewozu, rozładunku i manipulowania ładunkiem ADR.

Umowa europejska dotycząca pracy załóg pojazdów wykonujących międzynarodowe przewozy drogowe (AETR) z dnia 20 grudnia 1985 roku – czyli wytyczne dotyczące zwiększenia bezpieczeństwa ruchu drogowego w transporcie oraz ogólne wskazania dotyczące zatrudniania pracowników w zgodzie z MOP (wiek, czas pracy, odpoczynek). Jest stosowana do przewozów międzynarodowych poza terytorium EU i EOG.

Umowa o międzynarodowych przewozach szybko psujących się artykułów żywnościowych i o specjalnych środkach transportu przeznaczonych do tych przewozów (ATP) z dnia 1 września 1970 roku – przepisy związane z warunkami technicznymi i niezbędnym wyposażeniem aut przeznaczonych do przewozu szybko psującej się żywności oraz kontroli spełnienia tych warunków. Wytyczne opisują też docelowe warunki termiczne dla konkretnych grup żywności i procedur oraz metod pomiarów urządzeń chłodniczych i grzewczych.

 

Podsumowanie

Działalność polegająca na międzynarodowym transporcie towarów wymaga dopełnienia wielu formalności. Już sam proces zakładania przedsiębiorstwa jest złożony i wieloetapowy. Podstawowe problemy to m.in. dopasowanie przepisów do określonego rodzaju transportu oraz zrozumienie zasad związanych z przepisami podatkowymi. Dlatego jeżeli chcesz przyspieszyć przebieg procedur i ominąć ewentualne trudności, skorzystaj ze wsparcia profesjonalnej kancelarii prawnej.

 

Marcin Staniszewski, Kancelaria Prawna RPMS Staniszewski & Wspólnicy