Ustawa z 6 grudnia 2008 r. o podatku akcyzowym w katalogu wyrobów akcyzowych wymieniała – zwane łącznie od dnia 2 stycznia 2012 r. jako wyroby węglowe – 3 grupy towarów:
• ex CN 2701 – węgiel, brykiety, brykietki i podobne paliwa stałe wytwarzane z węgla – jeżeli są przeznaczone do celów opałowych,
• ex CN 2702 – węgiel brunatny (lignit), nawet aglomerowany, z wyłączeniem gagatu – jeżeli jest przeznaczony do celów opałowych,
• ex 2704 00 – koks i półkoks, z węgla, z węgla brunatnego (lignitu), nawet aglomerowany; węgiel retortowy – jeżeli są przeznaczone do celów opałowych.
   

    Jednak ze względu na obowiązujące do dnia 1 stycznia 2012 r. generalne zwolnienie od podatku akcyzowego zapisane w art. 163 ust. 1 ustawy akcyzowej wyroby te, mimo ich wymienienia w katalogu wyrobów akcyzowych, były faktycznie wolne od opodatkowania akcyzą bez spełnienia jakichkolwiek dodatkowych warunków. Polska miała możliwość stosować generalne zwolnienie akcyzowe na podstawie Dyrektywy Rady 2004/74/WE zmieniającej Dyrektywę 2003/96/WE jedynie do dnia 1 stycznia 2012 r.

Podatnik, stawka podatkowa i podstawa opodatkowania
    W nowych przepisach defi nicja podatnika pozostała w zasadzie niezmieniona. Nadal podatnikiem podatku akcyzowego jest osoba fizyczna, osoba prawna oraz jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, która dokonuje czynności podlegających opodatkowaniu akcyzą lub wobec której zaistniał stan faktyczny podlegający opodatkowaniu akcyzą. Dla bycia podatnikiem istotne znaczenie ma więc wykonanie czynności podlegającej opodatkowaniu, niezależnie od tego, czy wykonanie tej czynności powoduje powstanie zobowiązania podatkowego.
    Nowelizacja wprowadziła jednak nowy status podatkowy – pośredniczący podmiot węglowy. Zgodnie z legalną definicją jest to podmiot mający siedzibę lub miejsce zamieszkania na terytorium kraju, dokonujący sprzedaży, dostawy wewnątrzwspólnotowej, nabycia wewnątrzwspólnotowego, importu lub eksportu wyrobów węglowych, podlegających zwolnieniu od akcyzy. Jak natomiast wynika z analizy katalogu czynności podlegających opodatkowaniu i zwolnień wprowadzonych dla wyrobów węglowych, dopóki wyroby te są przedmiotem obrotu pomiędzy pośredniczącymi podmiotami węglowymi, dopóty są objęte zwolnieniem od podatku akcyzowego. Oznacza to, iż zasadniczy etap podlegający opodatkowaniu akcyzą, na którym efektywnie ustalane jest opodatkowanie, następuje dopiero w momencie sprzedaży przez pośredniczący podmiot węglowy na rzecz podmiotu, który nie posiada statusu pośredniczącego podmiotu węglowego.
    Nabycie statusu pośredniczącego podmiotu węglowego następuje w dniu złożenia pisemnego poinformowania naczelnika UC o zamiarze prowadzenia działalności w tym charakterze. Przepisy nie przewidują żadnego sformalizowanego wzoru dla takiego zawiadomienia. Naczelnik UC po otrzymaniu wskazanego pisma ma obowiązek bez zbędnej zwłoki pisemnie potwierdzić przyjęcie powiadomienia.
    W polskiej ustawie o podatku akcyzowym wprowadzona została wyłącznie jedna stawka podatkowa, która nie jest zróżnicowana w zależności od wykorzystania wyrobów węglowych i wynosi 1,28 zł/1 gigadżula (GJ). Podstawą opodatkowania jest wartość opałowa wyrażona w gigadżulach (GJ), przy czym należy wskazać, iż stawki te zostały unormowane ustawowo w oderwaniu od rzeczywistej wartości opałowej wyrobów węglowych będących przedmiotem obrotu. Wynoszą one odpowiednio: 23,8 GJ/1000 kilogramów dla węgla objętego pozycją CN 2701, 8,6 GJ/1000 kilogramów dla węgla brunatnego objętego pozycją CN 2702 i 27,5 GJ/1000 kilogramów dla koksu objętego pozycją CN 2704.

Katalog czynności podlegających opodatkowaniu
    Dla wyrobów węglowych wprowadzony został autonomiczny katalog czynności podlegających opodatkowaniu. Należą do nich: sprzedaż wyrobów węglowych na terytorium kraju, nabycie wewnątrzwspólnotowe wyrobów węglowych, dostawa wewnątrzwspólnotowa wyrobów węglowych, import wyrobów węglowych, eksport wyrobów węglowych, użycie wyrobów węglowych do celów innych niż wskazane w art. 31a ust. 2 (przy czym za takie użycie uważa się naruszenie warunków zwolnienia, jak i sprzedaż, dostawę wewnątrzwspólnotową albo eksport wyrobów węglowych przez podmiot korzystający ze zwolnienia, o którym mowa w art. 31a ust. 2, niebędący pośredniczącym podmiotem węglowym, zamiast użycia go do celów zwolnionych), użycie lub sprzedaż wyrobów węglowych uzyskanych w drodze czynu zabronionego pod groźbą kary i powstanie ubytków wyrobów węglowych.
    Sprzedaż w nowelizacji rozumiana jest bardzo szeroko, bowiem obejmuje: sprzedaż w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – kodeks cywilny (kc), zamianę w rozumieniu kc, wydanie w zamian za wierzytelności, wydanie w miejsce świadczenia pieniężnego, darowiznę w rozumieniu kc, wydanie w zamian za dokonanie określonej czynności, przekazanie lub wykorzystanie na potrzeby reprezentacji albo reklamy, przekazanie przez podatnika na potrzeby osobiste podatnika, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osoby prawne, członków stowarzyszenia, a także zatrudnionych przez niego pracowników oraz byłych pracowników oraz użycie na potrzeby prowadzonej działalności gospodarczej. Dla prawidłowego zdefiniowania, które z czynności opodatkowanych rodzą efektywnie zapłatę podatku akcyzowego, konieczne jest nałożenie na katalog czynności opodatkowanych katalogu wprowadzonych zwolnień akcyzowych. Wśród nich znajdujemy typowe zwolnienia dla określonych czynności, do których należą: sprzedaż wyrobów węglowych na terytorium kraju przez pośredniczący podmiot węglowy pośredniczącemu podmiotowi węglowemu lub podmiotowi uprawnionemu do korzystania ze zwolnienia; dostawę wewnątrzwspólnotową wyrobów węglowych przez pośredniczący podmiot węglowy; nabycie wewnątrzwspólnotowe wyrobów węglowych przez pośredniczący podmiot węglowy lub podmiot uprawniony do korzystania ze zwolnienia; import wyrobów węglowych przez pośredniczący podmiot węglowy lub podmiot uprawniony do korzystania ze zwolnienia; czy też eksport wyrobów węglowych przez pośredniczący podmiot węglowy.

    Ustawa przewiduje również zwolnienia wyrobów węglowych ze względu na przeznaczenie, gdy zużywane są:
• w procesie produkcji energii elektrycznej;
• w procesie produkcji wyrobów energetycznych;
• przez gospodarstwa domowe, organy administracji publicznej, jednostki Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, podmioty systemu oświaty, o których mowa w art. 2 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572, ze zm.), żłobki i kluby dziecięce, o których mowa w ustawie z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 (Dz. U. Nr 45, ze zm.), podmioty lecznicze, o których mowa w art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz. U. Nr 112, poz. 654, ze zm.), jednostki organizacyjne pomocy społecznej,o których mowa w art. 6 pkt 5 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2009 r. Nr 175, poz. 1362, ze zm.), organizacje, o których mowa w art. 3 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z 2010 r. Nr 234, poz. 1536, ze zm.);
• do przewozu towarów i pasażerów koleją; do łącznego wytwarzania ciepła i energii elektrycznej; w pracach rolniczych, ogrodniczych, w hodowli ryb oraz w leśnictwie;
• w procesach mineralogicznych, elektrolitycznych i metalurgicznych oraz do redukcji chemicznej; procesy mineralogiczne oznaczają procesy sklasyfikowane w nomenklaturze NACE pod kodem DI 26 „produkcja produktów z pozostałych surowców niemetalicznych” w rozporządzeniu Rady (EWG) nr 3037/90 z dnia 9 października 1990 r. w sprawie statystycznej klasyfikacji działalności gospodarczej we Wspólnocie Europejskiej (Dz. Urz. UE L 293 z 24.10.1990, str. 1, ze zm..; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 02, t. 04, str. 177, ze zm.);
• przez zakłady energochłonne (w rozumieniu przepisów akcyzowych) do celów opałowych;
• przez podmioty gospodarcze, w których wprowadzone zostały w życie systemy prowadzące do osiągania celów dotyczących ochrony środowiska lub do podwyższenia efektywności energetycznej.

Warunki stosowania zwolnień
    Aby móc skorzystać ze zwolnień z podatku akcyzowego, należy spełnić określone warunki. Po pierwsze, wymagane jest pisemne powiadomienie właściwego naczelnika UC o zamiarze rozpoczęcia działalności gospodarczej jako pośredniczący podmiot węglowy. Po drugie, pośredniczący podmiot węglowy musi posiadać pisemne potwierdzenie powiadomienia o zamiarze rozpoczęcia działalności gospodarczej w tym charakterze. Konieczne są też: dołączenie do przemieszczanych wyrobów węglowych dokumentu dostawy i prowadzenie ewidencji wyrobów węglowych zużywanych do celów zwolnionych, przy czym warunek ten nie dotyczy wymienionej powyżej grupy podmiotów (m.in. gospodarstw domowych i innych wymienionych w tym punkcie podmiotów).

Autor: Teresa Sławińska-Choryło, Deloitte

Artykuł został opublikowany w magazynie "Chemia Przemysłowa" nr 3/2012

Źródło fot.: www.sxc.hu