Nie możemy zapominać też o możliwościach im portu wodoru. Podczas Hydrogenconference okre ślono potencjał importowy Polski na poziomie ok. 160 tys. ton rocznie1. Powstaje zintegrowana euro pejska infrastruktura wodorowa obejmująca pro jekty w zakresie przesyłu i magazynowania wodoru oraz instalacji służących do jego odbioru i regazy fikacji (skroplonego). Efektywny kosztowo na duże odległości jest transport wodoru w postaci zielonego amoniaku. Ten sposób mógłby być wykorzystany do importu wodoru lub zielonego amoniaku używanego do produkcji nawozów. Oznacza to jednak potrzebę budowy terminala morskiego do importu amoniaku i instalacji jego krakingu do wodoru. Amoniak będzie jednym z nowych paliw w transporcie morskim i nie tylko. TAURON poinformował, że uruchomił już projekt badawczy z Politechniką Śląską, gdzie testuje współ spalanie amoniaku w konwencjonalnych silnikach tłokowych w kogeneracji4.

Produkcja zielonego amoniaku i/lub jego import to zatem ważny element strategii wodorowej.

Finanse

Inwestycje wodorowe nie obejdą się bez subsydio wania i pomocy rządowej. W MKiŚ ruszyły prace nad regulacją „Kontrakty różnicowe na emisję dwutlenku węgla” (Carbon Contracts for Difference CCfD). W ra mach takiego programu pomocy (CCfD) użytkownik końcowy, po zastosowaniu technologii niskoemisyjnej, otrzymywałby dofinansowanie za zmniejszenie emisji CO2 . Przyjęcie powyższego rozwiązania umożliwiłoby wykorzystywanie zielonego wodoru w tej samej cenie co wodór szary produkowany z gazu ziemnego.

UE również wprowadza ułatwienia w otrzymaniu pomocy rządowej w krajach członkowskich – do najbar dziej istotnych zaliczyć można aktualizację z 9 marca 2023 r. regulacji „Tymczasowe Ramy Kryzysowe i Przej ściowe” (Temporary Crisis and Transition Framework – TCTF), z uwagi na wprowadzenie regulacji pozwa lających na zwiększenie dostępności instrumentów wsparcia. Dotyczy to pomocy finansowej państwa na przyspieszenie inwestycji w sektorach o znaczeniu stra tegicznym dla przejścia na gospodarkę zeroemisyjną. Regulacja TCTF zezwala wprost na pomoc państwa na realizację inwestycji w zakłady produkcji elektrolize rów, kluczowych komponentów zaprojektowanych i przede wszystkim stosowanych w elektrolizerach oraz do produkcji/odzysku powiązanych z tym surowców krytycznych dla tych technologii. Pomoc ta może być przyznana do końca 2025 roku.

Dofinansowanie zapewniają nie tylko programy NFOŚiGW, ale również Polski Fundusz Rozwoju oraz Bank Ochrony Środowiska. Na szczeblu UE urucho miony został mechanizm aukcyjny w ramach Europej skiego Banku Wodoru – polscy przedsiębiorcy muszą opracować szybko dobre projekty.

Czy zdążymy w Polsce?

Państwa członkowskie uruchomiły już krajowe programy KPO, a także ustanowiły specjalne linie budżetowe przeznaczone na produkcję technologii wodorowej w ramach Funduszu Suwerenności. My niestety ciągle musimy czekać.

Rozporządzenie AFIR5 z marca 2023 roku zakłada, że do 2030 roku w Europie stacje tankowania wodorem (HRS) powstaną co najmniej w odstępie co 200 km wzdłuż bazowej transeuropejskiej sieci transportowej (TEN-T). Infrastruktura tankowania wodoru ma służyć zarówno samochodom osobowym, jak i pojazdom cięż kim, typu autobusy i ciężarówki. Musi być wdrażana od 2030 r. we wszystkich tzw. „węzłach miejskich”, co oznacza, że w UE powstaną minimum 424 stacje w du żych miastach w bloku z portami, lotniskami i termina lami kolejowymi. Państwa członkowskie muszą teraz przygotować plan rozmieszczenia stacji tankowania wodoru do 2027 r. Tymczasem wg PSW mają powstać 32 stacje tankowania wodorem HRS. MKiŚ przygoto wało we wrześniu 2023 r. propozycję6 rozmieszczenia ogólnodostępnej infrastruktury tankowania zgodnej z wymogami AFIR (stacji ma być 37). Mamy już też roz porządzenie MKiŚ w sprawie szczegółowych wymagań technicznych dla stacji wodoru.

Nie ma więc przeszkód formalnych co do budowy. I rzeczywiście, inwestorzy ruszyli do pracy. Samorzą dy też stawiają stacje, a część z nich zdecydowała, że będą to stacje ogólnodostępne, a nie tylko na potrzeby komunikacji publicznej. Tu warto dodać, że zakłady komunikacji miejskiej zakupują autobusy wodorowe, które wkrótce będę jeździć już w ponad 12 miastach.

Są też już dopłaty NFOŚiGW do autobusów i budowy stacji tankowania, ale z pewnością rynek rozwinąłby się szybciej, gdyby dotyczyły również samochodów osobowych z ogniwami paliwowymi. Do tego jeszcze dochodzą prace B+R – od czerwca ubiegłego roku znański Instytut Technologiczny, jako jedyna jednostka w kraju, ma uprawnienia do homologacji pojazdów wodorowych.

Strefy czystego transportu w miastach to kolejne rozwiązanie wzmacniające stosowanie pojazdów ni skoemisyjnych.

Warto może też pomyśleć o okresie przejściowym w transporcie. Na dziś nie ma praktycznie infrastruk tury tankowania wodorem w Polsce, a jest sieć stacji tankowania CNG i LNG. Czy nie warto więc promować syntetycznego metanu SNG? Mamy wiele samochodów na CNG i samochodów ciężarowych na LNG. Jeżeli do produkcji SNG wykorzystamy zielony wodór i wychwy cimy CO2 to proces jego produkcji będzie obojętny pod względem emisji – carbon neutral. Pozwoliłoby to na szerokie wdrożenie – wówczas potrzebne będą tylko inwestycje w proces wychwytu CO2 i produkcję SNG, bez wydatków na infrastrukturę dla wodoru. Piloto wą instalację metanizacji z wodorem produkowanym metodą elektrolizy testował TAURON Wytwarzanie.

Fabryka elektrolizerów w Polsce

Najważniejszym zadaniem, aby uniknąć całkowitej zależności od importu, powinno być uruchomienie polskiej produkcji elektrolizerów. Czy musimy bowiem opierać się tylko na imporcie sprzętu? Należy wziąć tu pod uwagę, że lokalna produkcja elektrolizerów po zwoli uniknąć kosztów transportu dużej masy nowego sprzętu do Europy i potem, po ok. 8 latach, wywozu stosu elektrolizerów do regeneracji (podstawowa kon strukcja 6 MW elektrolizera waży ok. 75 ton!). Mamy 62 KIERUNEK CHEMIA 1/2024 SOC Instytutu Energetyki, które już znalazły zastoso wanie w Elektrociepłowni w Elblągu czy w projekcie VETNI. Mamy elektrolizer alkaliczny SES Hydrogen czy termoelektrolizer firmy Hydromeda Technologies. Prowadzone są także prace B+R w zakresie elektroli zerów przez PAN.

W październiku 2021 r. z inicjatywy MKiŚ ok. 140 podmiotów podpisało „Porozumienie sektorowe na rzecz rozwoju gospodarki wodorowej w Polsce”. Zapisa no w nim ambitny wskaźnik „local content” na poziomie nie niższym niż 50% łącznej wartości w 2030 r. „Local content „to również montaż i produkcja podzespołów i całych elektrolizerów w kraju. Światowi producenci zakładają joint venture w Chinach, więc może zrobią to blisko miejsca zapotrzebowania w Polsce. Jest pilna potrzeba stworzenia warunków do tego, aby w tej glo balnej rozgrywce zachęcić europejskie firmy, ale też te z Azji czy USA, do inwestowania w Polsce.

A taka fabryka, z większym systemem montażo wym, dużą automatyzacją i w odpowiedniej skali, jest nam potrzebna. Instytut Fraunhofera (IPA) rozpoczął rozwój prototypowej modelowej fabryki7 do produkcji seryjnej elektrolizerów z membraną wymiany proto nów typu PEM. Dlaczego nie włączyć się w ten projekt? Na pewno posiadamy wykwalifikowanych w tym kie runku pracowników. Zdobycie pozycji nie będzie łatwe, jednak trzeba próbować i wspierać rodzime firmy (lub zagraniczne start-up’y) i jak najszybciej uruchomić środki europejskie na budowę wspomnianej fabryki w Polsce.

Niezmiernie ważną rolę do odegrania mają doliny wodorowe, których jest już w Polsce 8 (wg PSW miało być tylko 5). To pokazuje oddolne inicjatywy urucha miające projekty w całym łańcuchu gospodarki wodo rowej. Wskazane by było wsparcie finansowe projektów w tych dolinach wodorowych, aby wzmocnić regionalne miejsca produkcji i wykorzystania wodoru.

 

Przypisy

1 https://wysokienapiecie.pl/94758-prognoza-zapotrzebo wania-na-wodor-odnawialny-rfnbo-w-polsce-do-2030-r/
2 https://zielonagospodarka.pl/apel-tragiczne-konsekwen cje-destabilizacji-branzy-oze-13587
3 4 https://www.gaz-system.pl/pl/dla-mediow/komunikaty--prasowe/2023/marzec/03-03-2023-gaz-system-zglosil--projekty-wodorowe-do-nadania-statusu-pci.html https://www.wnp.pl/energetyka/prognoza-zapotrzebo wania-na-wodor-odnawialny-w-polsce-do-2023-r,779344. html
5 https://www.hydrogeninsight.com/policy/eu-nations-a gree-to-install-hydrogen-fuelling-stations-in-all-major--cities-and-every-200km-along-core-routes/2-1-1426859
6 https://www.gov.pl/web/klimat/propozycja-rozmieszcza nia-ogolnodostepnej-infrastruktury-ladowania
7 https://www.german-energy-solutions.de/GES/Redaktion/ EN/News/2022/20220126-factory-for-hydrogen-electroly sers.html

 

Artykuł opublikowano w czasopiśmie Kierunek Chemia 1.2024