W tym miejscu należy wymienić kolejny obszar działalności na rzecz bezpieczeństwa w naszym zakładzie, który spina tę całość, określając warunki funkcjonowania i standardy działania. Mowa o wszystkich aspektach, które są przedmiotem działań i stałego nadzoru ze strony naszego inspektora ochrony danych. Jak pokazuje praktyka, wszelkie rodzaje niebezpiecznej ingerencji osób trzecich wymagają zbliżenia się do firmy w celu pozyskania informacji. Kluczowa jest więc profilaktyka własnych zachowań i przestrzeganie wytyczonych zasad zarówno w pracy, jak i w życiu codziennym. Dotyczy to umiejętnego analizowania sytuacji wokół siebie i reagowania w przypadku zetknięcia się z nietypowymi zdarzeniami – obecnością osób, pojazdów, próbami indagacji, zbierania informacji na temat zakładu, jego wyposażenia i procedur. Chodzi o reagowanie na anomalie, przede wszystkim na dziwne dla nas, nietypowe rzeczy. To także stosowanie odpowiednich klauzul przy opracowywaniu i przetwarzaniu danych.

Ponieważ świat w tej chwili podąża ścieżką konfrontacyjną, nasze działania w zakresie bezpieczeństwa to proces ciągły. Cytując amerykańską autorkę Jodi Picoult – „Bezpieczeństwo to rzecz względna. Możesz dopłynąć tak blisko brzegu, że prawie czujesz grunt pod nogami, po czym nagle roztrzaskujesz się na skałach”. Zawsze musimy zdawać sobie sprawę, że nawet gdy osiągnęliśmy najlepsze rezultaty, za chwilę może się to zmienić. Musimy też mieć świadomość ograniczeń ludzkich i systemu, który stanowimy.

Wspomniał pan o ograniczeniach i rygorach wprowadzanych przez organy państwowe. W jaki sposób wpływają one na funkcjonowanie zakładu, ludzi?

W przypadku zagrożenia wojennego w państwie sąsiadującym, organy państwowe wprowadzają pierwsze reżimy, m.in. podwyższony stan alarmowy BRAVO oraz CHARLIE-CRP, który zobowiązuje podmioty posiadające kluczową infrastrukturę teleinformatyczną, istotną dla utrzymania naszej działalności, do wykonania określonych zadań i utrzymywania stanów bezpieczeństwa. Wiąże się to przede wszystkim z kontrolą ruchu osób i pojazdów w obrębie zakładu. W zestawieniu z instalacjami produkcyjnymi bardzo ważne jest, kto przychodzi do naszych zakładów, jakie ma intencje, w jaki sposób zostaje wprowadzony.

Stosuje się tu środki, które nie są widoczne i powszechnie znane. Choćby kwestie bezpieczeństwa związane z obsługą ruchu osobowego. Dla polepszenia możliwości weryfikacji i kontroli, a także lepszego wykorzystania naszych systemów monitoringu wizyjnego czy dozoru elektronicznego, w tamtym roku podjęta została decyzja o skanalizowaniu ruchu pojazdów wewnątrz zakładów oraz poczyniono środki, by upłynnić ruch pieszy i samochodowy, ze szczególnym nastawieniem na pojazdy transportowe. Jeśli chodzi o transporty, dużą uwagę przykładamy do kierowców, musimy bowiem zdawać sobie sprawę z potencjalnego zagrożenia związanego z przemieszczaniem się znacznych transportów materiałów niebezpiecznych pomiędzy naszymi instalacjami.

W zakresie doskonalenia poziomu bezpieczeństwa wykonywane są działania związane z optymalizacją systemów zabezpieczeń. Poza tym Departament Bezpieczeństwa prowadzi własne prace analityczne i informacyjne w porozumieniu z właściwymi instytucjami państwowymi.

Bardzo pożądane jest podnoszenie świadomości sytuacyjnej pracowników, by interesowali się nie tylko własnym stanowiskiem pracy, ale też otoczeniem zakładów. Jest to obszar bardzo rozległy, niektóre miejsca są trudno dostępne, co wywołuje pewne ryzyka. Obserwowanie, ale też informowanie o wszelkich nietypowych zdarzeniach, które mogą świadczyć o próbach czy obecności nietypowej aktywności w pobliżu naszych zakładów lub tym bardziej na naszym terenie, jest niezwykle ważne.

Mówi pan o nietypowych zdarzeniach. Jak służby odpowiedzialne za bezpieczeństwo zachowują się w przypadku ich wystąpienia?

Oprócz różnego typu zasad, instrukcji, ścieżek postępowania, drogi służbowej, podstawą jest zdrowy rozsądek. Trzeba pamiętać, że najważniejsze jest przede wszystkim ratowanie własnego życia i zdrowia, w dalszej kolejności innych osób, a dalej dopiero majątku. Takie też jest podejście Departamentu Bezpieczeństwa. Najpoważniejsze jego zadanie to zapewnienie bezpieczeństwa fizycznego pracowników, następnie osób z obszarów sąsiadujących, a dopiero później elementów majątkowych.

Przytoczę kolejny cytat, amerykańskiej autorki Penelope Douglas – „Okręty są bezpieczne, gdy są zacumowane w portach, ale nie do tego zostały stworzone”. Z pewnością nie osiągniemy idealnego stanu bezpieczeństwa – czy to fizycznego, czy informacyjnego. Doskonale wiemy, że nie istnieją reżimy, które by nam zagwarantowały w każdym miejscu i zakresie całkowitą kontrolę. Podstawowym powołaniem zakładów jest działalność produkcyjna, a więc przynoszenie konkretnych korzyści gospodarczych, natomiast bezpieczeństwo to sieć naczyń powiązanych. Zaś sensem pracy naszego departamentu jest bezpieczeństwo fizyczne pracowników, ponieważ to oni budują dalsze wartości.

Rozmawiała Alicja Derej, Grupa Azoty ZAK S.A.

Wywiad opublikowano w czasopiśmie "Chemia Przemysłowa" (obecnie Kierunek CHEMIA) 3.2023