Partner serwisu

Odpady a rozwój

Kategoria: Ochrona środowiska

Bazą surowcową polskiego przemysłu chemicznego nieorganicznego są surowce mineralne. Zawierają one dużą liczbę zanieczyszczeń, które należy usuwać. Co jednak dalej z nimi robić? I jaki wpływ wywierają odpady na rozwój branży?

Odpady a rozwój

     Rozwój sektora chemicznego warunkowany jest jego specyfiką. Stanowi on bazę surowcową dla wielu innych branż gospodarki. Blisko 70% sprzedaży produktów chemicznych znajduje nabywców wśród przedsiębiorców z innych działów, a tylko 30% trafia bezpośrednio do konsumentów.
    Wśród nowych członków Unii Europejskiej największym producentem chemikaliów jest Polska (2,7% udział w sprzedaży w roku 2010). Kondycja przemysłu chemicznego, sektora nieorganicznego w szczególności, jest silnie skorelowana z kondycją jego odbiorców oraz z rynkiem surowców i paliw. Jest więc wrażliwa na fale kryzysu.
    Polski przemysł chemiczny nieorganiczny obejmuje produkcję sody, kwasów mineralnych, nawozów, krzemianów i krzemionki, związków siarki, a przede wszystkim nawozów mineralnych. Jednym z jego ważniejszych problemów jest generowanie odpadów.
    Produkty chemii nieorganicznej wytwarzane są z surowców mineralnych zawierających zanieczyszczenia. Muszą one być w procesie produkcyjnym usuwane. Z tego powodu powstają strumienie o znamionach odpadu, które w zależności od możliwości wykorzystania są produktami zbywalnymi (produkty uboczne) lub odpadami. Odpady zawierają głównie inertny materiał zawarty w strumieniach surowców i zanieczyszczenia surowców.
    W latach 2004-2010 wytworzono w Polsce 21 202 tys. ton odpadów nieorganicznych. Są to odpady grupy o kodzie 06 według katalogu odpadów, tzn. „odpady z produkcji, przygotowania, obrotu i stosowania produktów przemysłu chemii nieorganicznej” (Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27.09.2001 w sprawie katalogu odpadów, Dz.U. Nr 112, poz. 1206 z późn. zm.).
    W podanej wyżej ilości największy udział mają odpady z produkcji ekstrakcyjnego kwasu fosforowego (kody 06 09 81 i 06 09 80 – prawie 80%), osady z zakładowych oczyszczalni ścieków, odpady z produkcji bieli tytanowej, kwas siarkowy i siarkawy.W tej grupie odpadów (odpady nieorganiczne) niski jest udział procesów odzysku, a unieszkodliwianie w większości przypadków sprowadza się do składowania.
    Problem gospodarki odpadami nieorganicznymi obecnie i w perspektywie do roku 2030 był tematem badań projektu realizowanego ze środków POIG przez konsorcjum Instytutu Nawozów Sztucznych – Oddział Chemii Nieorganicznej IChN w Gliwicach, Instytutu Ochrony Środowiska w Warszawie i Centrum Nauk o Decyzji i Prognozowania Fundacji Progress and Business w Krakowie. Ma on tytuł: „Odpady nieorganiczne przemysłu chemicznego foresight technologiczny”.
    Na podstawie analizy danych obiektywnych oraz informacji pozyskanych w toku badań delfickich (ankiety i dyskusje panelowe), pochodzących od ekspertów, opracowano trzy alternatywne scenariusze rozwoju gospodarki odpadami nieorganicznymi w Polsce do 2030 dla sektora chemicznego.

Polski przemysł chemiczny nieorganiczny obejmuje głównie produkcję sody, kwasów mineralnych, nawozów, krzemianów i krzemionki, związków siarki, a przede wszystkim nawozów mineralnych.

Scenariusz intensywnego rozwoju
    Scenariusz ten zakłada utrzymanie przemysłu nieorganicznego i nawozowego w kraju. Polityka zrównoważonego rozwoju państwa realizowana będzie w okresie najbliższych lat w oparciu o zachowanie właściwych proporcji pomiędzy wymaganiami społecznymi i środowiskowymi a możliwościami ekonomicznymi realizacji przemian w przemyśle i stosowanych technologiach. W scenariuszu tym sytuacja makroekonomiczna powoduje odsunięcie w czasie, lub całkowite zaniechanie wdrażania, bardziej restrykcyjnej niż już zatwierdzona polityki proekologicznej w UE. Towarzyszy temu wzrastające w tempie 5-7% rocznie zapotrzebowanie na biopaliwa i biomasę oraz stała lub nieznacznie wzrastająca produkcja w pozostałych działach rolnictwa. W efekcie następuje wzrost produkcji przemysłu nawozów mineralnych w tempie będącym co najmniej średnią ważoną wzrostu produkcji upraw przeznaczanych na biopaliwa oraz pozostałych.
    Analogicznie wzrasta wytwarzanie odpadów nieorganicznych, przy czym po roku 2020 następuje zmniejszanie się strumieni odpadów o 2-4% rocznie dzięki pojawianiu się nowych technologii ich wykorzystania w gospodarce. Scenariusz ten zakłada średnioroczny wzrost PKB w Polsce na poziomie 3,5-4,5% do roku 2030. Ważnym kierunkiem działań powinno być opracowywanie procesów, z których materiały odpadowe mogłyby zostać wykorzystane jako produkty lub półprodukty w innych procesach wytwórczych. Dobra koniunktura gospodarcza pozwoli rozwinąć w Polsce w stopniu umiarkowanym także zaawansowane technologie chemiczne, w tym nanotechnologie, co po roku 2020 poprawi strukturę produkcji chemicznej, zwiększając udział chemikaliów specjalistycznych w stosunku do bazowych, których produkcja pozostanie do roku 2030 na poziomie produkcji roku 2010-2011.

Scenariusz stabilnego wzrostu
    Scenariusz stabilnego wzrostu zakłada wdrażanie w Polsce w pełnym zakresie ekologicznych pakietów UE w kierunku budowy konkurencyjnej gospodarki niskoemisyjnej bardziej przyjaznej (środowisku) ekonomicznie i bez odstępstw (benchmarki) dla energochłonnych branż. Polityka ta zakłada do roku 2020 ograniczenie emisji CO2 o 20% w stosunku do roku 1990, a do roku 2030 o 30%. Energia ze źródeł odnawialnych stanowić będzie w 2020 roku 15%, i Polska poprawi efektywność energetyczną gospodarki o 14%. W tym scenariuszu produkcja przemysłu chemii nieorganicznej nie ulega do roku 2030 większym zmianom, przy czym jako najbardziej prawdopodobny wyznaczony został średnioroczny spadek produkcji w wysokości 0,3-0,5% do roku 2030 spowodowany zmniejszeniem opłacalności produkcji, w konsekwencji nastąpi utrata konkurencyjności części zakładów i zwiększenie importu produktów chemii nieorganicznej spoza UE. Koszty dostosowawcze do zaostrzającej się polityki ekologicznej będą rosły proporcjonalnie do roku 2030, przy ciągłym wzroście zapotrzebowania na energię i surowce trzeba będzie nadal obniżać emisje. Część firm chemicznych będzie musiała zamknąć pracujące instalacje, gdyż wyczerpią się możliwości ich modernizacji. W konsekwencji w Polsce pozostaną tylko silne i skoncentrowane organizacje prowadzące działalność w przemyśle nieorganicznym i nawozowym. Dzięki temu uda się utrzymać główne chemikalia wytwarzane obecnie, ale nastąpi niewielki spadek produkcji nieorganicznej w Polsce. W konsekwencji ograniczania nierentownych produkcji i działań organizacyjnych porządkujących gospodarkę odpadową oraz nieznacznego zwiększenia stopnia odzysku nastąpi spadek ilości odpadów wytwarzanych przez branżę chemiczną (3-5%) w skali roku szybszy od spadku produkcji tego przemysłu. W scenariuszu tym średnioroczny wzrost PKB w Polsce do roku 2030 wynosi 2,0-3,0%.

Scenariusz turbulencji ekonomiczno-społecznych
    Głównymi czynnikami sprawczymi tego scenariusza są zewnętrzne problemy ekonomiczne i polityczne związane z przemianami strukturalnymi w gospodarce światowej, zwłaszcza w UE. Cechą charakterystyczną tego scenariusza jest występowanie częstych, czy znacznie częstszych, niż wynika to z teorii klasycznych, cykli koniunkturalnych (faz kryzysowych, przedzielonych krótkimi okresami odbudowy i wzrostu). Problemy ekonomiczne wynikają zarówno z łatwiejszego w gospodarce globalnej przenoszenia się lokalnych kryzysów ekonomicznych na inne kraje, jak i z przemian technologicznych zwłaszcza w energetyce i transporcie, lecz także są wywołane czynnikami społeczno-politycznymi związanymi z migracjami, osłabieniem wiodących dotychczas globalnych centrów polityczno-ekonomicznych i wzrostem tendencji separatystycznych w UE. Problemy te rzutują także na wewnętrzną sytuację ekonomicznopolityczno-społeczną w Polsce, gdzie fazy wzrostu o 3-5% przedzielone są fazami osłabionej koniunktury gospodarczej od 0 do 1,5% w cyklach
3-5-letnich. Produkcja odpadów nieorganicznych w Polsce zmniejsza się kilkukrotnie w sposób skokowy, co spowodowane będzie likwidacją lub zmianą profilu produkcji niektórych zakładów. Wytwarzanie odpadów nieorganicznych grupy 06 zmaleje proporcjonalnie do wielkości produkcji przemysłu chemicznego. Nie ulegnie poprawie niski stopień odzysku w tej grupie odpadów.
    Badane scenariusze opracowano w ramach projektu „Odpady nieorganiczne przemysłu chemicznego - foresight technologiczny” nr WND-POIG.01.01.01-00-009/09 współfinansowanego przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka 2007 – 2013.
www.inorganicwaste.eu

Autor: dr inż. Barbara Cichy, Instytutu Nawozów Sztucznych – Oddział Chemii Nieorganicznej IChN w Gliwicach

Artykuł został opublikowany w magazynie "Chemia Przemysłowa" nr 2/2012

Źródło fot.: www.sxc.hu

Fot. ZAK S.A.

ZAMKNIJ X
Strona używa plików cookies w celu realizacji usług i zgodnie z Polityką Plików Cookies. OK, AKCEPTUJĘ