W ciągu ostatnich czterech lat liczba maturzystów wybierających chemię jako przedmiot na egzaminie dojrzałości spadła o ponad 4,8 tys.[1]. Również na Uniwersytecie Wrocławskim zainteresowanie studiami chemicznymi systematycznie maleje. Tymczasem świat stoi przed poważnymi wyzwaniami – kryzysem klimatycznym, dynamicznym rozwojem nowych technologii, ograniczoną dostępnością surowców oraz wzrostem zachorowań na choroby cywilizacyjne. Wszystkie te problemy trudno rozwiązać bez udziału chemii i chemików. Czy w obliczu tak istotnych globalnych wyzwań możemy pozwolić sobie na utratę kolejnych pokoleń specjalistów w tej dziedzinie?

Dzień Chemika to doskonała okazja, aby przyjrzeć się, na czym polega praca w tym zawodzie. W obliczu współczesnych globalnych wyzwań chemicy odgrywają kluczową rolę – to oni opracowują innowacyjne leki ratujące życie, tworzą nowoczesne materiały, które są lżejsze, trwalsze i bardziej przyjazne dla środowiska, a także projektują technologie umożliwiające oczyszczanie wody oraz redukcję emisji szkodliwych gazów.

Chemia jest obecna niemal w każdej dziedzinie życia – od medycyny, energetyki i produkcji przemysłowej, przez przemysł spożywczy i kosmetologię, aż po rolnictwo czy kryminalistykę.

Mimo to coraz mniej młodych ludzi decyduje się na studiowanie chemii. Dane z Uniwersytetu Wrocławskiego pokazują, że tradycyjne kierunki, takie jak chemia I stopnia, tracą na popularności. W 2021 roku na ten kierunek zgłosiło się 255 osób, podczas gdy w 2024 roku już tylko 196. Z kolei bardziej specjalistyczne programy, takie jak chemia medyczna czy chemia i toksykologia sądowa, choć przyciągają więcej kandydatów, również odnotowują spadek zainteresowania. Liczba chętnych na chemię medyczną zmniejszyła się z 307 osób w 2021 roku do 228 w 2024 roku, a na chemię i toksykologię sądową – z 475 do 270 osób w tym samym okresie. Szczególnie niski poziom zainteresowania odnotowano na kierunku „zielona chemia”, który w 2024 roku przyciągnął zaledwie 25 kandydatów.

Dlaczego młodzi odwracają się od chemii?

Przyczyn tego zjawiska jest wiele. Przede wszystkim chemia postrzegana jest jako trudna i wymagająca dziedzina, co zniechęca wielu uczniów już na etapie szkoły średniej. Egzamin maturalny z chemii uchodzi za jeden z najtrudniejszych, a jego wybór często motywowany jest jedynie planami związanymi z dostaniem się na studia medyczne. Młodzież coraz częściej też poszukuje kierunków, które obiecują szybkie korzyści finansowe i możliwość pracy w dynamicznie rozwijających się branżach, takich jak IT czy nowe technologie.

Zmieniające się oczekiwania młodych ludzi zmuszają uczelnie do poszukiwania nowych sposobów przyciągnięcia potencjalnych studentów. Uniwersytet Wrocławski stara się odpowiadać na te potrzeby, otwierając interdyscyplinarne programy, takie jak techniki eksperymentalne w kryminalistyce, które łączą chemię z naukami biologicznymi. To właśnie takie specjalistyczne kierunki wydają się bardziej atrakcyjne dla młodych ludzi, którzy chcą łączyć wiedzę chemiczną z praktycznymi zastosowaniami w konkretnych branżach.

Chemia – klucz do lepszej przyszłości

Choć chemia może wydawać się trudna, warto podkreślić, że jest to nauka niezwykle wszechstronna i nowoczesna. Praca chemika to nie tylko laboratoria pełne kolb i probówek, ale także zaawansowane badania, a chemicy mają realny wpływ na rozwiązywanie wielu problemów współczesności.

„Chemia to wyjątkowa dziedzina, która łączy naukę z kreatywnością i daje przestrzeń do nieustannych innowacji. Widać to na przykładzie branży farbiarskiej, gdzie rosnące znaczenie zrównoważonego rozwoju wyznacza kierunki przyszłości, takie jak technologie wodorozcieńczalne i wykorzystanie surowców biopochodnych. Jednak niezależnie od obszaru zastosowania, chemia wymaga połączenia wiedzy, doświadczenia i systematyczności z kreatywnością oraz umiejętnością współpracy. To właśnie te czynniki, oraz nieprzewidywalność, sprawiają, że praca w tej dziedzinie jest tak fascynująca” – mówi Maria Bogdańska, PPG East Central Portfolio development manager.

Jak zachęcić młodych do odkrywania chemii?

Aby zatrzymać spadkowy trend zainteresowania chemią, niezbędne są zmiany zarówno w podejściu do edukacji, jak i promocji kierunków chemicznych na uczelniach. Kluczowe jest pokazanie młodym ludziom, że chemia to nie tylko teoria, lecz przede wszystkim nauka, która daje narzędzia do realnej zmiany świata. W tym kontekście niezwykle ważna jest współpraca między szkołami, uczelniami a przemysłem. Organizacja warsztatów, dni otwartych czy konkursów pozwala uczniom lepiej poznać praktyczny wymiar pracy chemika i odkryć fascynujące aspekty tej dziedziny.

Jednym z przykładów takich inicjatyw jest konkurs Universiada, organizowany przez PPG we współpracy z wrocławskim oddziałem Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Przemysłu Chemicznego (SITPChem) pod patronatem Rektora Uniwersytetu Wrocławskiego. Konkurs skierowany jest do uczniów klas 5-8 szkół podstawowych i ma na celu zainspirowanie ich do odkrywania nauk ścisłych oraz zaszczepienie pasji do nauki poprzez realizację własnych projektów badawczych.

„Poprzez organizację i udział w takich wydarzeniach staramy się promować nauki chemiczne wśród młodych adeptów. Chcemy wspierać ich kreatywność, entuzjazm oraz świadomość, szczególnie w zakresie ochrony środowiska, odnawialnych źródeł energii, ale też planowania swojej przyszłości. To droga, która pomaga młodym ludziom odkrywać chemię, rozwijać pasje i patrzeć poza horyzont swoich możliwości” – mówi Maria Bogdańska, PPG East Central Portfolio development manager.

„Jako pracownik Uniwersytetu Wrocławskiego patrzę na uczestników Universiady, jak na naszych przyszłych studentów. Dla wielu z nich udział w tym konkursie to jest pierwszy kontakt z chemią inną niż taka klasyczna poznawana w szkolnej ławce, więc jednocześnie jest to możliwość do odkrycia nowych zainteresowań, nowych pasji, a my poszukujemy studentów z pasją, którzy w przyszłości będą rozwiązywać problemy, przed którymi stoi świat i którzy za kilkanaście czy kilkadziesiąt lat zastąpią również nas” – mówi Maciej Modzel, adiunkt w Zakładzie Chemii Organicznej na Wydziale Chemii UWr, popularyzator nauki i bloger popularnonaukowy.

Zaangażowanie firm takich jak PPG pokazuje, jak przemysł może aktywnie wspierać edukację i rozwój młodych talentów. Inicjatywy takie jak Universiada nie tylko przybliżają uczniom świat chemii, ale także pomagają im zrozumieć, jak ta dziedzina nauki wpływa na nasze codzienne życie i jak może być wykorzystywana do budowania lepszej przyszłości. To właśnie takie działania mają realny potencjał, by skutecznie zachęcić kolejne pokolenia do wyboru ścieżki kariery w naukach ścisłych

 

[1] Dane Centralnej Komisji Egzaminacyjnej