Partner serwisu
25 maja 2018

Jaki BAT dla chemii?

Kategoria: Artykuły z czasopisma

Zła sława towarzysząca przemysłowi chemicznemu w kontekście jego oddziaływania na środowisko spowodowała, że na „chemię” nałożono obowiązek objęcia uzyskania pozwolenia zintegrowanego i stosowania najlepszych dostępnych technik wszystkich instalacji w sektorze, niezależnie od skali produkcji.
 

Jaki BAT dla chemii?

Można zaobserwować, że od samego początku przyjęcia przepisów regulujących w sposób kompleksowy oddziaływanie przemysłu na środowisko w postaci dyrektywy Rady 96/61/WE w sprawie zintegrowanego zapobiegania i ograniczania zanieczyszczeń (IPPC), sektor chemiczny traktowany był w sposób szczególny, chociażby ze względu na objęcie obowiązkiem uzyskania pozwolenia zintegrowanego i stosowania najlepszych dostępnych technik (BAT) wszystkich instalacji w sektorze, niezależnie od skali produkcji (w odróżnieniu od większości innych branż).

Było to zapewne podyktowane szkodliwym oddziaływaniem przemysłu na środowisko (wiadomo, że „chemia truje”), a więc szczególnym reżimem zostały objęte wszystkie instalacje z sektora.

Osiem dokumentów BAT

Ze względu na różnorodność produktów i procesów, a co za tym idzie – także potencjalnych oddziaływań na środowisko, najlepsze dostępne techniki dla przemysłu chemicznego zostały opisane aż w ośmiu dokumentach referencyjnych BAT (BREF-ach) opracowanych na mocy dyrektywy IPPC w latach 1997-2007:

•    Produkcja chloro-alkaliów (CAK) – 2001.

•    Oczyszczanie ścieków i gazów odlotowych w sektorze chemicznym (CWW) – 2003.

•    Produkcja wielkotonażowych związków organicznych (LVOC) – 2003.

•    Produkcja wielkotonażowych związków nieorganicznych – Amoniak, Kwasy i Nawozy Sztuczne (LVIC-AAF) – 2007.

•    Produkcja wielkotonażowych związków nieorganicznych – substancje stałe i inne (LVIC-S) – 2007.

•    Wytwarzanie organicznych chemikaliów wysokowartościowych (OFC) – 2006.

•    Produkcja polimerów (POL) – 2007.

•    Produkcja specjalistycznych chemikaliów nieorganicznych (SIC) – 2007.

Wejście w życie dyrektywy PE i Rady 2010/75/ UE z 24.11.2010 r. w sprawie emisji przemysłowych (IED) zastępującej dyrektywę IPPC, skutkowało zmianą podejścia do określania wymagań BAT, polegającą na wprowadzeniu wiążących prawnie konkluzji BAT1. Obecnie to właśnie konkluzje BAT stanowią podstawowy mechanizm ograniczania oddziaływania instalacji przemysłowych na środowisko. Przepisy stanowią, że od momentu opublikowania konkluzji BAT dla danej branży, instalacje z tego sektora w ciągu czterech lat powinny zostać dostosowane do wymagań określonych w konkluzjach.

Komisja Europejska założyła, że wszystkie BREF-y opracowane na mocy dyrektywy IPPC zostaną zrewidowane do roku 2020 w celu aktualizacji/uzupełnienia oraz wypracowania konkluzji BAT.

Z ośmiu BREF-ów chemicznych zostały dotychczas zrewidowane tylko trzy: CAK (2014), CWW (2016) i LVOC (2017). Pozostały jeszcze do zrewidowania: LVIC-AAF, LVIC-S, OFC, POL i SIC.

Biorąc pod uwagę, że rewizja jednego dokumentu referencyjnego trwa kilka lat, widać, że nie jest możliwe zakończenie prac w zakładanym przez Komisję Europejską terminie.

BREF dla oczyszczania gazów odlotowych

Zaczęto więc poszukiwać rozwiązań, które byłoby bardziej efektywne niż dotychczasowe podejście zakładające rewizję każdego z ośmiu BREF-ów z osobna. Komisja Europejska oceniła je jako nieefektywne, ze względu na następujące czynniki:

•    podobne podstawowe oddziaływania jak również techniki ograniczania emisji,

•    ryzyko powielania tych samych zapisów i wymagań,

•    ryzyko powstania niespójnych zapisów,

•    opóźnienia we wdrażaniu,

•    powielanie wysiłków.

W efekcie prace nad rewizją kolejnych BREF-ów chemicznych zostały zawieszone, a kwestia podejścia do rewizji BREF-ów chemicznych była dyskutowana na forum Unii Europejskiej wielokrotnie i ostatecznie uzyskano akceptację dla koncepcji opracowania kolejnego (oprócz CWW) BREF-u horyzontalnego dla sektora, tym razem skupiającego się na emisjach do powietrza. Dostrzeżono bowiem, że prawie we wszystkich BREF-ach chemicznych opisane są poziomy BAT-AELs2, dla takich zanieczyszczeń jak: pył, NOx, SOx, NH3, LZO, HCl, HCN, w niektórych przypadkach zarówno na poziomie ogólnym, jak i specyficznym dla określonych procesów/produktów.

Nowy dokument referencyjny otrzyma tytuł: BREF dla oczyszczania gazów odlotowych w przemyśle chemicznym (WGC).

Ogólne założenia WGC przewidywały, że wymagania ochrony środowiska, w tym BAT-AELs, będą wspólne dla wszystkich sektorów, natomiast dla specyficznych procesów zidentyfikowanych w ramach danej branży zostaną określone indywidualne wymagania BAT.

Proces tworzenia nowego BREF-u dla chemii wg założeń Komisji uwzględniałby następujące etapy:

•    Zebranie pełnych danych z całego sektora chemicznego dot. technik ograniczania emisji oraz poziomów emisji dla zanieczyszczeń charakterystycznych dla sektora.

•    Zapewnienie reprezentatywności zbieranych danych (uwzględnienie np. skali instalacji, położenia geograficznego, charakterystyki gazów odlotowych).

•    Zapewnienie zebrania danych ze specyficznych procesów, które mogą wymagać odrębnego podejścia (przy wykorzystaniu informacji z obecnych BREF-ów lub z legislacji krajowej).

•    Przeprowadzenie dokładnej analizy danych.

•    Określenie ogólnych poziomów BAT-AELs dla emisji do powietrza dla całego sektora tam, gdzie to możliwe i właściwe.

•    Zidentyfikowanie produktów/procesów/podsektorów wymagających indywidualnego podejścia.

To założenia ogólne, tym niemniej nadal pozostaje wiele spraw do ustalenia, przede wszystkim zakres BREF-u WGC oraz jego relacja z innymi dokumentami referencyjnymi dla chemii, w tym także decyzja co do ewentualnej potrzeby poddania rewizji także któregoś z BREF-ów sektorowych dotychczas nierewidowanych.

Spotkanie Grupy Roboczej dla WGC

Pogłębiona dyskusja na te tematy miała miejsce podczas pierwszego spotkania Technicznej Grupy Roboczej dla WGC, które miało miejsce w Sewilli we wrześniu 2017 r. Spotkanie miało bardzo burzliwy przebieg i nie przyniosło oczekiwanych rezultatów, przede wszystkim nie udało się uzgodnić zakresu BREF-u. Ze względu na brak możliwości porozumienia, a także podnoszony aspekt braku mandatu Technicznej Grupy Roboczej do podejmowania wiążących rozstrzygnięć odnośnie potrzeby opracowania dodatkowych BREF-ów chemicznych (jakich i w jakim zakresie), decyzje te zostały przeniesione na szczebel Forum art 133.

Kilkudniowa dyskusja w Sewilli przyniosła jedynie następujące ustalenia:

•    Co do zasady wszystkie instalacje chemiczne są włączone w zakres WGC (analogicznie jak w przypadku CWW).

•    BREF WGC dotyczy zarówno emisji zorganizowanych, jak i niezorganizowanych do powietrza.

•    Niektóre działalności, które są ujęte w innych BREF-ach (np. CAK lub LVOC), są wyłączone z zakresu WGC.

•    Ustalono 28 grup substancji, które będą poddane analizie jako kluczowe emisje mające wpływ na środowisko.

•    W toku dalszych prac mogą być podjęte decyzje odnośnie do dalszego ograniczenia zakresu BREF-u.

•    Rekomendowano wyłączenie z zakresu WGC produkcji kwasu siarkowego i ujęcie go w ramach rewizji BREF-u LVIC.

Do grudnia 2017 roku, kiedy to odbyło się posiedzenie Forum art. 13, nadal trwała ożywiona wymiana poglądów na temat przyszłości BREF-ów chemicznych. Mimo zgłaszanych zastrzeżeń ze strony wielu uczestników procesu sewilskiego, Komisja Europejska nadal z umiarkowanym entuzjazmem podchodziła do propozycji opracowania jakiegokolwiek dodatkowego BREF-u chemicznego (oprócz WGC), argumentując to przede wszystkim brakiem czasu i opóźnieniami w rewizji dokumentów referencyjnych.

Ostatecznie jednak zgodziła się na takie rozwiązanie, ale uprzedziła, że przyjęcie takiego podejścia spowoduje opóźnienia w ograniczaniu emisji z tych procesów, które będą przedmiotem tegoż BREF-u.

Aby ułatwić dyskusję w gronie członków Forum art. 13, Biuro IPPC przygotowało ocenę 44 procesów chemicznych, która mogłaby stanowić bazę dla określenia zakresu ewentualnego dodatkowego BREF-u (zaproponowano umowny tytuł: BREF dla Specyficznych Procesów Chemicznych (SCP)).

Miał to być materiał poglądowy i pomocniczy umożliwiający podjęcie decyzji co do przyszłości BREF-ów chemicznych. Należy jednak zwrócić uwagę, że analiza przeprowadzona przez Biuro IPPC ograniczała się wyłącznie do emisji do powietrza, bez należytego odniesienia się czy rozważenia oddziaływania danych procesów na inne komponenty środowiska.

Podczas posiedzenia Forum, Komisja zaproponowała następujące podejście: powstanie ogólny BREF WGC z rozdziałami szczegółowymi dedykowanymi określonym procesom – ale nadal skupiający się na emisjach do powietrza – oraz BREF SCP odnoszący się do wybranych procesów (np. wiskoza, węglan sodu), gdzie oprócz emisji do powietrza występują inne istotne oddziaływania na środowisko, jak emisje do wód czy odpady. Ta opcja była jednak akceptowalna tylko dla nielicznych państw członkowskich. Główne zastrzeżenia dotyczyły niejasnego statusu planowanych BREF-ów (sektorowe czy horyzontalne, a co za tym idzie – czy publikacja stosownych konkluzji będzie wszczynać procedurę rewizji pozwoleń zintegrowanych), niejasny byłby też status „starych” BREF-ów opracowanych jeszcze pod reżimem dyrektywy IPPC.

Część z państw członkowskich wyrażała obawy co do nadmiernego obciążenia pracą podczas procesu opracowania obu BREF-ów.

Wielu przedstawicieli Forum prezentowało stanowisko, że zamiast (lub oprócz) BREFU SCP, rewizji powinny być poddane istniejące BREF-y LVIC-AAF i LVIC-S (ewentualnie połączone w jeden).

Część krajów podnosiła też konieczność pozostawienia (i poddania rewizji) BREF-u POL.

Dyskusja nad przyszłością BREF-ów

Głównym argumentem państw członkowskich, które zgłaszały potrzebę pozostawienia BREF-ów sektorowych, było zapewnienie zintegrowanego podejścia do ochrony środowiska, należyte poświęcenie uwagi wszystkim istotnym emisjom, racjonalne obciążenie pracą zarówno członków TWG, jak i organów wydających pozwolenia, odzwierciedlenie naturalnego podziału pomiędzy różnymi podsektorami w przemyśle chemicznym. Podkreślono też, że analiza przeprowadzona przez Biuro IPPC nie dostarcza kompletu informacji niezbędnych do podjęcia decyzji, które procesy wymagają odrębnego podejścia, a co do których wystarczy skupienie się wyłącznie na emisjach do powietrza.

Padły też sugestie odnośnie konieczności wzmocnienia Biura IPPC, aby było w stanie dokonać rewizji wszystkich potrzebnych BREFów w rozsądnych ramach czasowych.

Odnosząc się do podnoszonych wątpliwości, Komisja Europejska zaprezentowała następujące stanowisko:

•    niezależnie od liczby opracowanych/rewidowanych BREF-ów chemicznych wszystkie należy traktować jako specyficzne dla procesów, których dotyczą, a więc publikacja konkluzji w każdym przypadku powoduje konieczność rewizji pozwoleń i dostosowania instalacji do nowych wymagań w ciągu 4 lat;

•    zintegrowane podejście jest kluczowe dla wszystkich BREF-ów, ale największą wartością dodaną dyrektywy IED jest możliwość ustalania w konkluzjach BAT wiążących AELs dla emisji do powietrza i do wód. Z tego punktu widzenia żadna z możliwych do zastosowania w praktyce opcji nie jest doskonała, ale trzeba wybrać rozwiązanie, które będzie optymalnym z punktu widzenia korzyści dla środowiska;

•    obciążenie pracą Biura jest takie, że możliwe jest opracowanie wyłącznie jednego dodatkowego BREF-u chemicznego.

Na marginesie można dodać, że wydaje się, że to nie względy merytoryczne, ale właśnie ta ostatnia kwestia – niewydolności Biura IPPC (a być może i całego wprowadzonego dyrektywą IED systemu) była kluczowym czynnikiem, który wygenerował dyskusję nad przyszłością BREF-ów chemicznych i doprowadził do przyjęcia takich, a nie innych rozwiązań.

Ciekawostką jest też, że całej dyskusji na przedmiotowy temat przyświecało hasło: „lepsze jest wrogiem dobrego”, przywoływane często przez Komisję Europejską. 

Ostatecznie po burzliwych dyskusjach niespodziewanie ustalono, że po opracowaniu BREF-u WGC rewizji poddany zostanie jeden dodatkowy BREF chemiczny i będzie to LVIC (konsumujący dwa dotychczasowe BREF-y dla chemii nieorganicznej: LVIC-AAF i LVIC-S).

Tak więc wszystko wskazuje na to, że docelowo sytuacja będzie wyglądać w ten sposób, że pozostaną:

•    BREF-y sektorowe oraz konkluzje BAT dla CAK, LVOC i LVIC,

•    dwa BREF-y horyzontalne i konkluzje dotyczące całego sektora chemicznego: CWW i WGC.

Zakresy BREF-ów WGC i LVIC pozostają jeszcze w fazie uzgodnień. W Sewilli zakończyło się spotkanie Technicznej Grupy Roboczej dla WGC, w trakcie którego miały zapaść ustalenia w tym zakresie. Z pierwszych doniesień wynika, że z zakresu BREF-u WGC wyłączone zostaną wszystkie procesy objęte dotychczas BREF-em LVIC-AAF, ze względu na konieczność przeanalizowania w ich przypadku wszystkich oddziaływań na środowisko, a nie wyłącznie emisji do powietrza. W WGC znajdzie się natomiast większość procesów objętych dotychczas BREF-em LVIC-S (nieliczne wyłączenia to np. produkcja krzemianu sodu czy węgliku wapnia).

Oznacza to konieczność dostosowania każdej instalacji chemicznej do granicznych wielkości emisji określonych w CWW, WGC i odpowiednim BREF-ie sektorowym (jeżeli istnieje).

Należy także zaznaczyć, że konkluzje BAT dla WGC będą traktowane jako odnoszące się do głównej działalności instalacji, a więc ich publikacja ma wszcząć procedurę dostosowania pozwolenia zintegrowanego oraz funkcjonowania instalacji do wymagań określonych w konkluzjach BAT w ciągu czterech lat (inaczej niż w przypadku CWW).

Wydaje się, że w porównaniu do sytuacji obecnej, to nowe podejście będzie dużo trudniejsze do zrozumienia i jednolitego stosowania nie tylko przez prowadzących instalacje, ale przede wszystkim przez organy wydające pozwolenia zintegrowane.

Ale może to tylko niepotrzebne obawy i nie należy się martwić na zapas, biorąc pod uwagę, że prace nad nowym BREF-em WGC dopiero się rozpoczęły, rewizja LVIC jest nadal w sferze planów, a w 2020 roku planowana jest rewizja dyrektywy IED, w wyniku której najprawdopodobniej dojdzie do jej nowelizacji. Lepsze jest wrogiem dobrego (podobno), ale pozostaje pytanie: co i dla kogo w tej sytuacji jest dobre…
 

Artykuł został również opublikowany w nr 2/2018 dwumiesięcznika "Chemia Przemysłowa".

fot. 123rf.com
Nie ma jeszcze komentarzy...
CAPTCHA Image


Zaloguj się do profilu / utwórz profil
ZAMKNIJ X
Strona używa plików cookies w celu realizacji usług i zgodnie z Polityką Plików Cookies. OK, AKCEPTUJĘ